।। श्री ।।
।। अध्याय पहिला ।।
श्रीगणेशाय नमः । श्री सरस्वत्यै नमः । श्री कुलदेवतायै नमः । श्री गुरुभ्यो नमः।।१। श्री गजानना गणराया I चिन्मयरुपा सद्गुरू स्वरुपा । सकल शास्त्रविद्येच्या मायबापा । कृपा भाकतो प्रेमाने ।।२।। आजवरी केले प्रेम। माझ्या हृदयी तुझे धाम । तुझ्या भक्तीचे निष्काम । फल प्राप्त झाले असे।।३।। केवळ तुझी इच्छा म्हणून ।संतचरित्रे घेतली लिहून । तो तुझा वरदहस्त जाणून । मोदे भारावून मी जातसे ।।४।। मी नसे विद्याविभूषित । परी तुझा असता वरदहस्त । ओवी स्फुरतसे स्वयंप्रेरित । सुलभ रचना होतसे ।।५।। तुझ्या प्रेमाने झालो मोहित । उपकार राहिले स्मरणांत । आजन्म राहावे मी ऋणांत । हेचि भाग्य मज लाभावे ।।६।। स्वये माझे घरी प्रकटून । भाऊकाकांस दिले दिव्य दर्शन । स्वकरातील पुष्प देऊन । मजला धन्य केले असे ।।७।। तुमचे जाता मंदिरात । मनोभावे असता प्रार्थित । दर्शन दिले भाऊ रूपांत । पत्नीस माझ्या तुम्हीच ना ।।८।। लेण्याद्रीचे घेता दर्शन । सुवर्णशुंडा फिरविली अंगावरून । प्रेमाने दिले आलिंगन । पत्नीस भाग्यवती केलेस ना ।।९।। आसा तू श्री गजानन । मज कृपेचे घातले पांघरूण । मजवरील प्रेमाचे ऋण । कैसे फेडू श्री गणराया ।।१०।। तू रिद्धीसिद्धीचा दाता । आमच्या आयुष्याचा उपकार कर्ता । केवळ तुझ्या सेवेकरिता । दान देवा मागतसे ।।११।। श्री सद्गुरु गेले सांगून । उर्वरित माझे जीवन । संत सेवेस द्यावे म्हणून । कार्यप्रवृत्त झालो असे ।।१२।। तरी द्यावी मज स्फूर्ती । ग्रंथ घडावा उत्तम रीती । वाचकाची फुलावी भक्ती । प्रेम हृदयी रमवावे ।।१३।। आता नमितो श्री सरस्वती । शब्दब्रम्हाची दिव्यशक्ती । सकल वेदशास्त्रांची उत्पत्ती । जिये पासुनी झाली असे ।।१४।। जिच्या कृपेच्या सावलीत। माझे पुरलेसे मनोरथ । सावलीसारखा निर्मिला ग्रंथ । आद्यशक्ती प्रकटली ।।१५।। सावली येता प्रकाशात । सुभक्त झाले भाग्यवंत । जानकी आली संसारात । वाङ्मयरूपाने वाटतसे ।।१६।। तिच्या या सत्कार्यात । पुनश्च मी व्हावे संमिलीत । म्हणुनी घालावे पदरात ।लेखणी दान मागतसे ।।१७।। संतचरित्राचे लेखन । प्रज्ञाबुद्धीचे दिव्य दर्शन । सुलभ भाषालंकाराचे प्रदर्शन । अन्य कोण करू शके? ।।१८।। स्पर्श करावा लेखणीस । सतत रमवावा शांतरस । भक्तीला जो राही पोषक । प्रेम वाहावे सरितेपरी ।।१९।। संत प्रेमाचे रूप । संत देवाचे स्वरूप । तेणे भाषा असावी अनुरूप ।सत्य दर्शन घडविण्या ।।२०।। संत परमार्थाचे सोपान । संत संसाराचे मार्गदर्शन । संत भक्तीचे भूषण । लक्ष करावे ऐसे जे ।।२१।। म्हणून श्री हंसवाहिनी । तुझी विद्या वीणा छेडुनी । भाषा भरावी अलंकारांनी । लयनाद सुमेळ साधावा ।।२२।। आता विनंती कुलस्वामिनी । एकवीरा नवलाई जननी । तुझ्या बाळाची विनवणी । लडिवाळे स्वीकारावी ।।२३।। आजवरी पुरविले लाड। तेणे ओलांडलासे मी पहाड । लेखणीत असावी घोडदौड । उच्चश्रवा अश्वापरी ।।२४।। तुझ्या पदराच्या सावलीत । माझी मती राहतसे जागृत । वर्णन करीत मी रसभरित । आनंद ऊर्मी उठतील ऐसे ।।२५।। देव आनंदाचा सागर । संत सुखाचे आगर । परि आपुला हा संसार । भरती-ओहोटीत चालतसे ।।२६।। म्हणोनि श्री कुलस्वामिनी । कूर्मदृष्टीने पाहोनी । मज घ्यावे सांभाळोनी ।यशसिद्धी देताना ।।२७।। आता वंदन सद्गुरूला । भाऊकाकांच्या पदकमला । पात्र केले या मधुकराला । शिष्यत्व दिले प्रेमाने ।।२८।। सहजसुलभ दिली दिक्षा । कधी न पाहिली परिक्षा । प्रेमाची ओलांडुनी कक्षा । माया भरभरून केली असे ।।२९।। वरी दिले आशिर्वचन । देवी सेवा घडेल हातून । बायजीचे घडले दर्शन । सावली लिहिली गुरुकृपे ।।३०।। सावलीतून लाभली माऊली । श्री गुरुकृपेत विसावली । उभयतांची कृपा लाभली । परमार्थ गवसला वाटतसे ।।३१।। आता विनवू जानकीला । जगन्माता दुर्गेश्वरीला । जिच्या या अनंत लीला । सावलीत वर्णिल्या असे मी ।।३२।। जरी लौकिक मते गेली निघून । तरी कार्यान्वित अदृष्यातून । संतांचे माध्यम साधून । उर्वरित कार्य ती करीतसे ।।३३।। भक्तांचे करावया कल्याण । त्यांच्या संकटाचे करुनी हरण । त्यांचे संतोषुनिया ध्यानमन । सन्मार्ग प्रदीप्त करीतसे ।।३४।। ऐसा तिचा हा मानसपुत्र ।मज गवसला पार्ल्यात I देवदत्त नामे भाग्यवंत । पूर्वसुकृते भेटला असे ।।३५।। अथवा तिचीच असावी योजना । दोन पुत्रांना भेटवावे पुन्हा । सत्कार्याला देण्या चालना । योग घडविला असे की ।।३६।। त्यांच्या पहिल्या भेटीत ।मज गवसले अंतरात । काहीतरी अद्भुत । चैतन्य येथे वसतसे ।।३७।। येथे जानकीचा दिसला वास । वरी दिसला दत्त सहवास । दिव्यत्वाचाही झाला भास । हृदय फुलले आनंदे ।।३८।। वाटे इथे गुरु-माऊली । भक्त कार्यास्तव एकत्र झाली । म्हणून लेखणी उचलली । सुपुत्र कीर्ती गावया ।।३९।। संत सेवेचे वचन । पुढे चालवावे म्हणून । जानकी आईचे पदी वंदून । सेवारंभ करीतसे ।।४०।। काही कुटुंबे असती भाग्यवंत । त्यांचे असता पूर्वसुकृत । पुत्र लाभतसे पुण्यवंत । वंशोध्दार करीतसे ।।४१।। परी ऐसा हा सुपुत्र । बालपणी राही अज्ञात । पाय न दिसती पाळण्यात । दुर्लक्षित की राहतसे ।।४२।। परी काही क्षण येती जीवनात । चुणुक दाखविती प्रत्यक्षात । माझी वेगळीच आहे जात । सर्वसामान्यांपासुनी की ।।४३।। ऐसा हा प्रकाश वढावकर । त्यांचा सर्व परिवार । एकदा जाती यात्रेवर । गणेशपुरीला वज्रेश्वरी ।।४४।। त्यावेळी वढावकर कुटुंबाची । परिस्थिती होती गरिबीची । आर्थिक चणचण भासायची । मनस्ताप त्यांना देत असे ।।४५।। नित्यानंदांची ऐकून कीर्ती । वाटे नयनी पहावी गुरुमूर्ती । शरण जाऊनी चरणाप्रति । आशिर्वाद घ्यावा वाटतसे ।।४६।। परी पूर्वी गणेशपुरीत । मार्ग नव्हता सुरक्षित । बैलगाडीचे वाहनात । रखडत जाणे असे की ।।४७।। उतरण्याची नव्हती सोय । अन्य कोणताही नव्हता उपाय । रात्रीचे वाटत असे भय । राहण्याची सोय कोठे नसे।।४८।। दुकाने बंद झाल्यावर । त्यांच्या रिकाम्या ओसरीवर । पांघरूण घातली लादीवर । इतुकाच आसरा लाभतसे ।।४९।। जाणे असे जंगलातून । राहणे बैसणे वाटे भयाण । परि संतांचे घेण्या दर्शन । सहन करणे भाग असे ।।५०।। ऐशा त्या काळात । मंडळी जाती गणेशपुरीत । प्रकाश बाळ होता बागडतं । चार वर्षाचा की तेधवा ।।५१।। गणेशपुरीचे नित्यानंद । साक्षात मूर्तिमंत परमानंद । भक्तांचा जो आनंदकंद । प्रकटला ऐसे वाटतसे ।।५२।। काळाकभिन्न श्री मूर्ती । धष्टपुष्ट देहाकृती । वाटे पंढरीचा श्रीपती । देह धरुनी आला असे ।।५३।। ते न बोलती वचन । परि करद्वारे करिती खूण । भक्त जाणती मनोमन । आशीर्वाद ऐसा लाभतसे ।।५४।। नित्यानंद बैसती तरुतळी । सभोवताली बैसती मंडळी । एकेकाची येता दर्शन पाळी । सन्मुख त्यांच्या जाणे असे ।।५५।। जैसा यशवंतरावांचा येई नंबर । प्रकाश धरुनी त्यांचा कर । स्वामींना करीतसे नमस्कार । बाळ भावाने मनोमनी ।।५६।। तैसे स्वामी उचलती वरचेवर । बाळास बैसविती मांडीवर । हात फिरविती पाठीवर । लाड करिती कौतुके ।।५७।। बिस्कीट देती तोंडात । काही पुटपुटती ते मनात। प्रसन्नतेने येती खुशीत । बाळ भाग्यवान वाटतसे ।।५८।। नकळत लाभला आशीर्वाद । आई संतोषली मनांत। प्रेमाने घेतले कवेत । पटापट चुंबने घेती झाली ।।५९।। संत ओळखती संतास । जाणुनी त्याचे पूर्वायुष्य । आशीर्वाद देती मुमुक्षांस । सुकृत समृद्ध करण्याला ।।६०।। इथे मज झाली आठवण । रंग अवधूतांचे बालपण । वासुदेवांचे घेता दर्शन । प्रसंग घडला त्याचे हो ।।६१।। पांडुरंगाचे झाले मौंजीबंधन । त्यास वाडीस नेती दर्शना कारण । वासुदेवानंद होते ते दिन । नरसोबावाडीस तेधवा ।६२।। पांडुरंग बाळ आठ वर्षाचा । बटू सुंदर लंगोटीचा । हात धरुनी माऊलीचा । दर्शना त्यांच्या आला असे ।।६३।। गुरुमाऊलीस पाहता दुरून । बाळ धावला आनंदून । मांडीवर गेला बैसून । भक्तगण घाबरले ।।६४।। शिवला शिवला म्हणून । भक्त ओरडती लांबून । बाळ गेलासे घाबरून । अधिक त्यांना बिलगत असे ।।६५।। त्यांचे सोहळे कडक म्हणून । लोक लांबून घेती दर्शन । आता बाळाचे कारण । स्वामी कोपतील वाटतसे ।।६६।। परी बाळास देती आलिंगन । हात फिरवीत पाठीवरून I वरी विचारती प्रश्न छान । कोणाचा असे तू सांगावे ।।६७।। म्हणे मी तुमचाच म्हणून । पांडुरंग सांगे तत्क्षण । ऐसे बटूचे उत्तर ऐकून । स्वामी सांगती आईस ।।६८।। हे अमुचेच बाळ असून । अमुचे कार्य चालवील परिपूर्ण । योग्य वेळी देऊ दीक्षादान । निश्चिंत तुम्ही असावे ।।६९।। पुढे प्रकाश असता बोरिवलीत । कुणाच्या घरी पाहिली गंमत । लोक उभे होते रांगेत । जिज्ञासा उद्भवली पाहून ।।७०।। चौकशी अंती आले कळून । संत गुळवणींचे घेण्या दर्शन । भक्त उभे ताटकळून । उत्सुकता मनात जागली ।।७१।। तैसा तोही उभा राहिला I वाटे योग चांगला आला I रांगेशेवटी उभा राहिला I दर्शन घ्यावया महाराजांचे II ७२ II तेवढ्यात दोन सेवेकरी I धावत आले प्रकाश समोरी I म्हणे चलावे बरोबरी I महाराज बोलवती तुला रे II७३ II म्हणे मज कैसे बोलावती । मी न ओळखितो ही व्यक्ती । मज नसता काही माहिती । बोलावतील कैसे ते ? ।।७४।। परी उभय सांगती निक्षून । आम्हास अंगुलीनिर्देश दाखवून । या मुलास आणावे बोलावून । झडकरी माझ्याकडे बोलती ।।७५।। तैसे उभयतांचे सोबत । प्रकाश गेला त्यांचे खोलीत । विनम्र भावे नमस्कारीत । सन्मुख उभा राहिला असे ।।७६।। त्यांची शांत वृत्ती तेजस्वी लोचन । प्रकाश पाहता गेला मोहून । परि सस्मित हास्य करून । स्वामी विचारते झाले की ।।७७।। बाळा नाव काय म्हणून । प्रश्न विचारला त्यांनी हसून । परि आडनाव त्याचे ऐकून । पुनश्च प्रश्न केला असे ।।७८।। तू मच्छी कांदा लसून । सोडशील का रे म्हणून । परि ते शक्य नाही म्हणून । प्रकाश त्यांना सांगत असे ।।७९।। बरे बरे ठीक म्हणून । कोपऱ्या कडे बोट दाखवून। म्हणे बैसावे तेथे जाऊन । शांतपणे बाळा रे ।।८०।। प्रकाश बैसला कोपऱ्यात । तरीही गर्दी नव्हती संपत । संध्याकाळ झाली तेवढ्यात । खोली बंद केली असे ।।८१।। सन्मुख त्याला बैसवून । म्हणे शर्ट काढावा अंगातून । तुझी मुंज झाली का म्हणून । प्रश्न विचारला असे की त्यांनी ।।८२।। होय म्हणता झाले प्रसन्न । म्हणे दीर्घ ॐ कार उच्चारून । गायत्री म्हणून घ्यावे आचमन । मजसंगे तू बाळा रे ।।८३।। जैसा ॐकाराचा केला उच्चार । तैसा वरदहस्त ठेविला शिरावर। बाळास पडला पूर्ण विसर । अस्तित्व पूर्ण हरपले ।।८४।। त्याच्या पाठीच्या कण्यावरुन । हात फिरविला कुरवाळून । कुंडलिनी जागृत करून । शक्तिपात वाटे केला असे ।।८५।। प्रकाश गेला शून्यात । अर्ध्या तासावर राहिला शांत । त्यानंतर करुनी जागृत । गुरुमंत्र दिधला प्रेमाने ।।८६।। अकरा वेळा घेतला उच्चारून । म्हणे याचे करावे तू रटण । जैसे जमेल तैसे करावा यत्न । सवडीनुसार बाळा रे ।।८७।। देवसेवा करावी मनापासून । त्यात तुझे आहे रे कल्याण । पुन्हा माझे होईल रे दर्शन । तेव्हा पुनश्च बोल रे ।।८८।। साष्टांग करुनी नमस्कार । प्रकाशने गाठले त्वरित घर । आईस सांगितला सर्व प्रकार । धन्य मातोश्री झालीअसे ।।८९।। आई मनात गेली समजून । अलभ्य लाभ झाला म्हणून । प्रकाश झाला भाग्यवान । गुरुकृपा झाली वाटत असे ।।९०।। सुवर्णसंधी येती अकस्मात । भाग्य उजळती अज्ञानात । जाण होत असे की प्रत्यक्षात । फलप्राप्ती दिसू लागताच की ।।९१।। जैसा मंत्राची होई प्रगती । तैसी वाढू लागली दत्तप्रीती । गिरिनारी जाण्याची इच्छाशक्ती । प्रबळ झाली वाटतसे ।।९२।। वाटे गुरुशिखरी जाऊन । दत्त दर्शन करावे नयन भरून । प्रांत:काळी जाती उठून । गिरीनार चढू लागले ।।९३।। जरी होती अंधाराची वाट । गिरिनारी धुके होते दाट । काही न दिसे पाऊलवाट । अंदाजे पुढे जात असे ।।९४।। तोची नागराज प्रकटे पुढती । वाट दाखविण्या सळसळती । शुभ्र श्वान येई मागुती । प्रकाश संगती चालती ते ।।९५।। गुरुशिखराच्या पायथ्याशी । उभे राहिले पाठीशी । प्रकाश चढला सावकाशी । पादुका दर्शन घ्यावया ।।९६।। श्रीचरणावर मस्तक ठेवून । बैसला तो ध्यान लावून । अनन्यभावे शरण जाऊन । कृपाभाक मागतसे ।।९७।। श्री दत्तात्रेया करुणाकरा । या पामरावर कृपा करा । माझी प्रेम भक्ती स्वीकारा । आसरा द्यावा पदकमली ।।९८।। ऐसे मनोभावे विनवून । परतण्यास निघाला तेथून । अर्ध्या वाटेवर आले दिसून । तरुतळी कोणी दिसतसे ।।९९।। जवळ जाता आनंदून । तो व्यक्ती दिसली ध्यानमग्न । मोर-लांडोर होते छान । द्वय बाजूस तिचिया ।।१००।। वाटे असावी श्रीगुरुमूर्ती । आशिर्वाद देण्या प्रकटती । तैसे प्रकाश आनंदुनी चित्ती । सन्मुख त्यांच्या गेला असे ।।१०१।। त्यांची ध्यानस्थ मूर्ती पाहून । प्रकाश अंतरी गेला मोहून । तन्मय चित्ते आकर्षून । रूप अंतरी साठवीतसे ।।१०२।। तोची गुरुमूर्तीने लोचन । उघडून दिले शांत दर्शन । नीट पाहिले न्याहाळून । स्मितहास्य केले असे ।।१०३।। हवेत फिरविला हात । तो एक पुडा आला करात । माहीमचा हलवा होता त्यात । गरम गरम दिला असे ।।१०४।। प्रसाद देऊनी हातात । आशीर्वाद दिला मनसोक्त । प्रकाश येऊनी खुशीत । निघाला असे झडकरी ।।१०५।। मागे पाहता वळून । तो अदृश्य झाले दिव्य दर्शन । मनात गेला समजून । दत्त दर्शन झाले असे ।।१०६।। ऐशा एकेका प्रसंगातून । प्रकाशचे घडले अध्यात्म जीवन । सद्गुरु पाठीशी राहून । कार्यप्रवृत्त करीतसे ।।१०७।। प्रकाशचे प्रकाशमय जीवन । बालपणीचे केले कथन । कैसे देवदत्तात झाले परिवर्तन । पुढील अध्याय पाहूया ।।१०८।।
इतिश्री भाऊदास विरचित । श्री देवदत्त चैतन्यगाथा प्रस्तुत
भक्तेच्छा करोत संतृप्त ।अध्याय पहिला गोड हा ।
इति श्रीदत्तात्रेयार्पणमस्तु । शुभं भवतु । श्रीरस्तु ।
